* * * * * *

Artykuł przedstawia stan na czerwiec 2013 r. - może więc być nieaktualny.

Zapraszamy czytelników do lektury innych artykułów opublikowanych na hvacr.pl  w szczególności zamieszczonych po uchwaleniu unijnego Rozporządzenia PEiR nr 517/2014 oraz polskiej ustawy o F-gazach (Dz.U.2018.2221).

* * * * * *

Głosowanie nad poprawkami do rozporządzenia o f-gazach w Komisji Ochrony Środowiska (ENVI) Parlamentu Europejskiego dnia 19 czerwca 2013 roku zakończyło się wygraną dla klimatu. Zdecydowaną liczbą 48 głosów „za” do 19 „przeciw” poparto zaostrzenie przepisów w projekcie europejskiego rozporządzenia o f-gazach (F-Gas Regulation) zakazujące używania gazów cieplarnianych grupy HFC w nowym sprzęcie już od roku 2020. Wprowadzenie zakazu w życie pobudzi europejską gospodarkę chłodnictwa, klimatyzacji i pianek poliuretanowych do poważnych zmian.

Zacznijmy od początku: co oznaczają skróty HFC i F-gazy?

HFC - Hydrofluorocarbon

HFC - wodorofluorowęgiel, in. węglowodór fluoru, to substancja chemiczna nie występująca naturalnie, wytwarzana przez człowieka. Grupa HFC to wodorofluorowęglowodory zaliczane do tzw. gazów cieplarnianych o bardzo wysokim współczynniku globalnego ocieplenia (GWP). Potocznie czynniki chłodnicze z grupy HFC nazywane są “F-gazami” (ang. Fluorinated, F-gases), ponieważ zawierają w swojej cząsteczce fluor (F). Błędnie i potocznie nazywane są "freonami". Do HFC zalicza się czynniki chłodnicze takie jak R134a, R404A, R407C, R410A, R417A i R419A.
HFC (obok PFC oraz SF6) należą do grupy fluorowanych gazów cieplarnianych wykorzystywanych w różnych branżach i zastosowaniach, np. jako czynniki chłodnicze w urządzeniach chłodniczych, klimatyzacyjnych i pompach ciepła, jako środki spieniające do wyrobu pianek, jako środki gaśnicze, propelenty aerozolowe i rozpuszczalniki.

HFC to grupa najpowszechniej stosowanych F-gazów. Wśród HFC najczęściej stosowanym jest HFC 134a inaczej R-134a (R - od ang. Refrigerant) - związek chemiczny o GWP 1300. Są też w tej grupie substancje o jeszcze dłuższym okresie rozkładu, jak: HFC-23 GWP 11700, HFC-143 GWP 3800 i HFC-125 GWP 2800.

F-gazy, czyli czynniki chłodnicze bezchlorowe, rozpowszechnione zostały w celu zastąpienia freonów grupy CFC i wodorochlorofluorowęglowodorów (HCFC), wycofywanych na całym świecie dla ochrony ziemskiej warstwy ozonowej postanowieniami Protokołu Montrealskiego (1987). F-gazy są często mylnie przedstawiany przez producentów jako "przyjazne dla środowiska", ponieważ nie przyczyniają się do niszczenia ziemskiej warstwy ozonowej. Jednak są one bardzo silnymi gazami cieplarnianymi i znacząco przyczyniają się do zmian klimatycznych.

HFC zawierające związki wodoru, węgla i fluoru są szeroko stosowane, a dwa główne i globalne źródła emisji HFC to stacjonarne (klimatyzatory, lodówki) i mobilne (autoklima) urządzenia klimatyzacyjne. W przeciwieństwie do innych gazów cieplarnianych, które są emitowane podczas spalania paliw kopalnych do produkcji energii, większość HFC jest zawartych w urządzeniach lub produktach, w których emisje gazów cieplarnianych zwykle występują w wyniku nieszczelności podczas kontroli, konserwacji i po osiągnięciu końca cyklu życia produktu.

Do największych producentów HFC należą: Honeywell, DuPont, Carrier, Solvay, Arkema, Mexichem, INEOS (byłe ICI) i Rhodia. Są to duże firmy chemiczne z Belgii, Francji, Meksyku, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i USA. Największa chińską firmą chemiczną produkująca HFC jest Sinochem.
 

2020: Ban na HFC w UE

Rozporządzenie o f-gazach reguluje stosowanie wpływających niekorzystnie na klimat gazów fluorowanych w tym fluorowęglowodorów (HFC), które masowo są stosowane w chłodnictwie i klimatyzacji, a także w aerozolach, piankach, rozpuszczalnikach i ochronie przeciwpożarowej.

Pomimo silnego lobby chemicznego HFC, 19 czerwca br. Unia Europejska w głosowaniu nad projektem ustawy w Komisji Ochrony Środowiska zgodziła się na wprowadzenie zakazu HFC w nowych urządzeniach od 2020 - wersję zmian do F-Gas Regulation zaproponowaną przez Komisję Europejską w listopadzie 2012 roku. Środowisko EIA (Environmental Investigation Agency) z zadowoleniem przyjęło wynik głosowania jako zdecydowany krok w walce ze zmianami klimatycznymi i „wspólny głos Europy do przejścia na technologie bez HFC”.

Wprowadzone zmiany zakazują stosowania czynników z grupy HFC w handlowych i przemysłowych urządzeniach chłodniczych oraz w stacjonarnym sprzęcie klimatyzacyjnym już od 2020. Choć głosowanie jest tylko pierwszym krokiem w procesie przyjęcia rozporządzenia o f-gazach, stanowi poważny sygnał dla przemysłu chłodniczego opartego na naturalnych czynnikach.

Przed przystąpieniem do głosowania, EIA i spora koalicja zainteresowanych organizacji pozarządowych, wezwała swoich zwolenników i innych obywateli UE do głosowania za zakazem HFC w nowym sprzęcie i produktach. „To nie tylko walka ze zmianami klimatu, to także szansa zaistnienia dla przedsiębiorstw europejskich" – twierdzi EIA. "Głosowanie zakazu HFC w nowym sprzęcie wraz z nadejściem 2020 roku stanowi główną wygraną dla klimatu, ale także ustanawia wzór do naśladowania dla innych państw i jednocześnie oferuje znaczne przyspieszenie dla ponad 250. europejskich firm, które już produkują urządzenia przyjazne dla klimatu, przy użyciu naturalnych czynników chłodniczych" – czytamy w oświadczeniu EIA.

Zakaz HFC w nowych produktach i urządzeniach zapewne pobudzi inwestycje w wielu zakładach produkcyjnych.

 

Sukces Basa

Bas Eickhout - poseł-sprawozdawca Parlamentu Europejskiego, reprezentujący Holenderską Partię Zielonych „Dutch Green” - zgłosił poprawki do unijnego rozporządzenia o f-gazach z listopada 2012, wzywające do powszechnego zakazu stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej, łącznie z zakazem wprowadzenia na rynek urządzeń wstępnie napełnionych czynnikiem chłodniczym (pre-charged) i hermetycznie zamkniętych.

„Emisja fluorowanych gazów cieplarnianych wzrosła w UE o 60% od roku 1990. Zakaz stosowania tych gazów w chłodnictwie i klimatyzacji jest zatem pilną potrzebą dla odwrócenia tego niekorzystnego trendu" - powiedział Bas Eickhout (Greens / EFA, Holandia) po przyjęciu projektu ustawy 48 głosami za, przy 19 przeciw i 1 głosie wstrzymującym się. "Europejskie firmy wkrótce będą miały przewagę nad resztą świata, wiodąc w zielonych innowacjach. Tworzy to miejsca pracy i silną pozycję konkurencyjną" – dodał Bas Eickhout.

"Dzisiejsze głosowanie to ważny krok w walce ze zmianami klimatu. Europa jest gotowa w ogóle wyeliminować stosowanie gazów cieplarnianych." – napisał Eickhout na swoim profilu w internecie po posiedzeniu Komisji Ochrony Środowiska nad zmianami w przepisach o f-gazach.

 

Chłodzenie bez ocieplenia klimatu

Korzystanie z fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gazów) w nowych lodówkach i klimatyzacji od 2020 będzie nielegalne. Poza tym czynników z cząsteczką F używa się do wytwarzania pianek (spieniania). Zmiana ta dotyka zatem nie tylko sektora chłodniczego ale także producentach komponentów, wytwórców pianek i firmy stosujące natrysk piany poliuretanowej do termoizolacji. HFC mają zastosowane m.in. jako (źródło: www.prozon.org.pl):

• czynniki chłodnicze w chłodnictwie oraz klimatyzacji
• czynniki spieniające do produkcji pianek i wyrobów zawierających pianki
• środki gaśnicze w ochronie przeciwpożarowej
• rozpuszczalniki do czyszczenie metalowych części oraz elementów układów elektronicznych
• gaz izolujący w rozdzielnicach wysokiego napięcia w elektroenergetyce (dotyczy tylko SF6)
• gazy pędne do produkcji aerozoli.

Europa importuje niemal 90% mniejszych systemów klimatyzacji z Chin, podczas gdy europejskie firmy zainwestowały w chłodnictwo przyjazne środowisku. Ambitne przepisy zabraniające korzystania z gazów cieplarnianych, mają być impulsem do aktywności firm europejskich. Setki małych, „zielonych” przedsiębiorstw skorzysta na tych zmianach. Przewiduje się, że stworzą się tysiące nowych miejsc pracy.

Odnosząc się do niedawnego spotkania (7-8 czerwca 2013) i porozumienia między prezydentem USA Barackiem Obamą i prezydentem Chin Xi Jinping, Bas Eickhout powiedział: "USA i Chiny mogą wziąć przykład z Europy: kierunku wycofywania się z gazów cieplarnianych".

Według Eickhouta „Niniejsza decyzja jest także ważnym sygnałem dla międzynarodowych negocjacji klimatycznych, które w listopadzie tego roku odbędą się w Warszawie”. „USA i Chiny obecnie negocjują w temacie odchodzenia od używania HFC zgodnie z wymogami Protokołu Montrealskiego. UE mogłaby przekonać ich do pójścia za jej przykładem, jeśli ustawodawstwo zostałoby sfinalizowane do spotkania w Warszawie” - dodał.

 

Wycofywać, ale stopniowo

Posłowie twierdzą, że ogólnie stosowanie gazów cieplarnianych w postaci wodorofluorowęglowodoru (HFC) powinno zostać zmniejszone o 84% do 2030 roku, czyli do zaledwie 16% obecnego zużycia w 2030 roku. Komisja Europejska zaproponowała 21%.

„Zielona” frakcja wskazuje na najważniejsze zmiany w wyniku wczorajszych decyzji: znaczące zwycięstwo dla klimatu i impuls dla gospodarki europejskiej.

Część branży chłodnictwa i klimatyzacji, która generalnie zaakceptowała wycofywanie HFC, decyzję Komisji Ochrony Środowiska odbiera jako niewykonalną. Sceptycy od dawna wskazują, że nadal "Nie ma doskonałego czynnika zastępczego. Alternatywy dla HFC są łatwopalne, toksyczne lub mniej energooszczędne i nie nadają się do wszystkich zastosowań", a "ogólny zakaz stosowania HFC może zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu konsumentów” - jak czytamy na stronach EPEE. Do dziś nie ma jednoznacznych zamienników HFC, równie wydajnych energetycznie i ekonomicznie. Pomimo zastrzeżeń zielonych lobbystów, nie ma wolnej od HFC alternatywy, gotowej lub nadającej się do wielu kluczowych aplikacji. Nawet tam, gdzie alternatywy są lub mogą być technicznie użyte, pozostają bardzo realne i niepokojące kwestie dotyczące zmniejszonej efektywności energetycznej, bezpieczeństwa, braku dostępnych narzędzi czy umiejętności i wysokich kosztów zmian w zaproponowanym terminie.

Oponenci opierają się na danych, że zmiana w F-Regulations zagraża ponad 200.000 miejscom pracy bezpośrednio w Europie i milionom pośrednio...

EFCTC (European Fluorocarbons Technical Committee) informuje, że propozycja zakazów i podatków ENVI jest szkodą dla przemysłu UE, bez korzyści dla środowiska naturalnego. Ze stanowiskiem EFCTC można zapoznać się w relacji prasowej EU Parliament ENVI Committee vote on F-Gas Regulation.

Rozporządzenie o f-gazach powinno kłaść szczególną uwagę na zapobieganie emisji HFC, a nie na zakazy stosowania tych gazów. Dyrektor generalny EPEE Andrea Voigt powiedział: "Przemysł wspiera ambitne prawo radykalnie zmniejszające emisję f-gazów cieplarnianych o 65% do roku 2030. My również wspierany innowacyjne mechanizmy rynkowe w celu osiągnięcia tej redukcji, która stanowi równowagę między ambitnym planem dla zrównoważonego środowiska i opłacalnością. Jesteśmy bardzo rozczarowani, że Komisja Ochrony Środowiska wybrała kurs dowodzenia i kontroli polityki z najwyższą ceną, jaką będą musieli zapłacić sami Europejczycy".

 

Zakaz eksportu i podatek od HFC

Zmiany w przepisach dotyczą również zakazu eksportu urządzeń zawierających F-gazy i nakładają opłaty na każdego, kto chce korzystać z F-gazów jeszcze przed wprowadzeniem przepisów w życie.

Komisja wzmocniła przepisy poprzez zakaz wywozu, aby zapobiec sprzedaży urządzeń wykorzystujących gazy fluorowane po cenach dumpingowych do krajów spoza UE.

Przestrzegając zasadę „zanieczyszczający płaci” już podczas fazy przejściowej Komisja Ochrony Środowiska UE proponuje nałożenie na producentów opłaty w wysokości 10 euro za tonę ekwiwalentu CO2 dla HFC, których używają. Ma to spowodować dodatkowy impuls do wprowadzania innowacji i recyklingu oraz pomóc w rozwiązaniu różnic regionalnych w realizacji rozporządzenia. Kolejny podatek dla pogrążonej w kryzysie gospodarki nie wydaje się być najtrafniejszym pomysłem...

To postęp w stosunku do propozycji Komisji Europejskiej, która swobodnie nakładała opłaty na firmy chemiczne produkujące HFC.


Co dalej

Ten ważny akt prawny ma być poddany głosowaniu na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego 3 lipca br. w Strasburgu.
Głosowanie Komisji Ochrony Środowiska dało zielone światło w sprawie rozpoczęcia negocjacji z państwami członkowskimi. Jeżeli Rada przyjmuje wspólne stanowisko w lipcu br., dalsze rozmowy mogą się rozpocząć po przerwie wakacyjnej.

 

Fot. EU flag - sxc.hu

 

Notatka HVACR.pl z dnia 21.06.2013 r.

Oprócz niezadowolonego głosu EPEE (European Partnership for Energy and the Environment), niewiele pojawiło się reakcji w mediach po głosowaniu 19.06 zakończonego zakazem stosowania HFC w Europie od 2020. Swoją opinię wyraziła FETA (Federation of Environmental Trade Associations) nazywając głosowanie "czarnym dniem dla demokracji" i oskarżając Komisję Środowiska Parlamentu Europejskiego  ENVI (European Parliament's Environment Committee) o niedemokratyczną próbę przeforsowania zakazu HFC, wykorzystującą luki proceduralne. >>więcej FETA jednocześnie ostrzega: "To europejscu właściciele, operatorzy i użytkownicy sprzętu RAC opartego na HFC będą płacić cenę tej politycznej głupoty".

Włoskie stowarzyszenie producentów sprzętu gospodarstwa domowego CECED (Conseil Europeen de la Construction d'Appareils Domestiques; ang. European Committee of Manufacturers of Domestic Equipment) informuje w oficjalnej notatce pasowej, że decyzja o zakazie HFC w stacjonarnych urządzeniach klimatyzacyjnych będzie również skutkować zakazem ich stosowania w pompach ciepła - produktach kluczowych dla zmniejszenia zużycia energii w UE. Ponadto CECED wskazuje, że europejska produkcja HFC i zakaz wywozu tego czynnika postawi unijnych producentów w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej, w szczególności kiedy to HFC są jedynym prawnie dozwolonym czynnikiem chłodniczym w niektórych rynkach pozaeuropejskich.

"Komisja Parlamentu Europejskiego zdecydowanie popiera zakaz HFC w nowych rządzeniach AC & R" - czytaj na portalu R744.com

Notatka HVACR.pl z dnia 25.06.2013 r.

Europejskie instytucje związane z branżą HVACR, takie jak ACRIB, BRA, EPEE i AREA podwajają wysiłki, aby przekonać europejskich polityków, że wnioski z posiedzenia Komisji Środowiska Parlamentu Europejskiego (ENVI), uzgodnione w ubiegłym tygodniu, są zbyt rygorystyczne. Instytucje te wnoszą, że potrzebny jest kompromis, zapewniający przemysłowi chłodniczemu, klimatyzacyjnemu i związanemu z pompami ciepła, nieponoszenie wysokich kosztów przyspieszonego wycofywania HFC w kluczowych sektorach, z dużymi instalacjami chłodniczymi i klimatyzacyjnymi. - czytamy w RAC Magaizne.

ACRIB (Air Conditioning and Refrigeration Industry Board’s) także krytykuje decyzję ENVI zaostrzającą wymagania F-gazowe, słowami: „Wybrali, ignorując fakty przedstawiane przez przemysł i wytyczne protokołu” i, że nowe zasady „w przypadku ich przyjęcia, mają bardzo poważne, nawet jeśli były niezamierzone, konsekwencje i nie zapewniają bezpieczeństwa dla naszego środowiska, ani też europejska gospodarka nie może sobie na nie pozwolić”. I dalej "Nasz przemysł w pełni akceptuje fakt, że zmiany są potrzebne i przygotowuje się do tego, jednak przemysł ma także spełniać wiele innych wymogów regulacyjnych, zwłaszcza w odniesieniu do efektywności energetycznej". "Niestety tym, którzy na podstawie fałszywych i wprowadzających w błąd informacji dotyczących przydatności rozwiązań HFC, udało się wpłynąć na decyzję ENVI". (www.acrib.org.uk)

Notatka HVACR.pl z lipca 2013 r.

Stanowisko KFCh w sprawie unijnej legislacji f-gazowej po głosowaniu Komisji ENVI Parlamentu Europejskiego w dniu 19 czerwca 2013 r. dostepne jest na stronie www.kfch.pl