Czy zdemontowane urządzenie klimatyzacyjne z R22 można oddać na złom?

Pytanie: Czy zdemontowane urządzenie klimatyzacyjne z R22 można oddać na złom?

Odpowiedź:

Oto cytat z obowiązującego w całej Unii Europejskiej Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1005/2009 (dot. HCFC, w tym R22):

„Artykuł 22

Odzysk i niszczenie używanych substancji kontrolowanych
1. Substancje kontrolowane zawarte w urządzeniach chłodniczych, klimatyzacyjnych oraz pompach cieplnych, urządzeniach zawierających rozpuszczalniki lub systemach przeciwpożarowych i gaśnicach odzyskuje się w trakcie konserwacji lub serwisowania urządzeń lub przed ich demontażem bądź usunięciem w celu zniszczenia, recyklingu lub regeneracji.”

Podobny zapis zawarty jest w Rozporządzeniu 842/2006 o F-gazach. Z tego przepisu wynika, że przed demontażem urządzenia należy odzyskać cały czynnik chłodniczy, a dopiero później przystąpić do jego fizycznego demontażu. Fundacja PROZON jest jedynym podmiotem w Polsce zajmującym się zagospodarowaniem zużytych i odpadowych czynników chłodniczych. Odzyskany czynnik należy więc przekazać do PROZON-u, bowiem zgodnie z nową ustawą o odpadach uchwaloną w grudniu 2012 r. – od 23 stycznia 2013 r. wszystkie odzyskane czynniki chłodnicze odzyskane podczas serwisu lub demontażu, które są zabierane od operatora – należy traktować jako odpady niebezpieczne o kodzie 14 06 01*. Zgodnie z nową ustawą o odpadach, jeśli w wyniku prac serwisowych powstają jakieś odpady, to za wytwarzającego te odpady uznaje się firmę serwisową, a nie klienta (tj. NIE np. operatora urządzenia chłodniczego lub wentylacyjnego). Na szczęście jednak firmy instalacyjno-serwisowe NIE muszą posiadać pozwolenia na wytwarzanie odpadów (nawet niebezpiecznych) generowanych podczas prac serwisowych. Nie muszą mieć także zezwolenia na transport tych odpadów, które same wytworzyły. Bez zezwolenia dopuszczalne jest także czasowe magazynowanie tych odpadów w miejscu ich wytworzenia (tj. na terenie operatora urządzeń / klienta).

Jednak już na zbieranie odpadów – należy uzyskać stosowne zezwolenie środowiskowe. Dotyczy to m.in. przyjmowania odpadów wytworzonych przez inne podmioty, jak również czasowego magazynowania odpadów wytworzonych przez firmy serwisowe, ale magazynowania w miejscach innych niż miejsce wytworzenia tych odpadów. Firmy serwisowe muszą także prowadzić bieżącą ewidencję odpadów oraz składać roczne sprawozdania odpadowe.

Urządzenie pozbawione czynnika chłodniczego i oleju sprężarkowego można przekazać na złom. Jednak z punktu widzenia firmy serwisowej, najlepiej zorganizować odbiór zdemontowanego urządzenia przez wyspecjalizowaną firmę zajmującą się recyklingiem urządzeń sprzętu elektrycznego i elektronicznego, która wystawi stosowną kartę przekazania odpadu. Wówczas:

• rola firmy serwisowej ogranicza się do telefonicznego umówienia odbioru zdemontowanego klimatyzatora przez profesjonalną firmę zajmującą się utylizacją sprzętu AGD;
• firma gospodarująca odpadami odbierze klimatyzator bezpośrednio z siedziby klienta (dotychczasowego operatora);
• firma odbierająca ten klimatyzator wystawi kartę przekazania odpadów (KPO) na firmę serwisową lub bezpośrednio na dotychczasowego operatora (użytkownika urządzenia) – wedle indywidualnych ustaleń;
• według naszej wiedzy, koszt odbioru demontowanych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych jest niewielki, a w niektórych szczególnych przypadkach – może być zerowy, lub wręcz – można uzyskać za to jeszcze jakieś pieniądze od firmy odbierającej „złom”.

Namiary na kilka z wielu firm współpracujących z Fundacją PROZON, które odbierają zużyty sprzęt chłodniczy i klimatyzacyjny z całej Polski można uzyskać kontaktując się z Biurem Fundacji.

Poniżej przedstawiamy także kilka wskazówek dotyczących postępowania podczas demontażu urządzeń zawierających czynniki chłodnicze, w tym R22. Przy demontażu urządzeń chłodniczych należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

1.       Należy upewnić się, że serwisanci, którzy będą wykonywać prace posiadają ważne świadectwo kwalifikacji wydane zgodnie z ustawą o substancjach zubożających warstwę ozonową z 2004 r.; na marginesie wspomnijmy, że Ministerstwo Środowiska zaleca także, aby osoby prowadzące montaż i serwis urządzeń zawierających bezpieczne dla warstwy ozonowej czynniki z grupy HFC (w tym R404A, R407C, R410A, R507 oraz zamienniki typu drop-in za R22 – czyli R417A, R419A, R422A, R422D, R424A, R427A) także posiadały ozonowe świadectwa kwalifikacji, aż do czasu, gdy będzie możliwość uzyskania pełnowartościowego certyfikatu personalnego w zakresie F-gazów (tj. po uchwaleniu ustawy o F-gazach).

2.       Należy dokonać odzysku czynnika chłodniczego do specjalnych butli do odzysku, upewniając się, że nie dochodzi do emisji czynnika (uwaga – obowiązujące prawo zabrania przetaczać odzyskiwanego czynnika chłodniczego do butli będących własnością dystrybutorów czynników chłodniczych). Ponadto, emisja czynnika R22 wiąże się z koniecznością rozliczenia się z opłat za korzystanie ze środowiska; opłata za emisję R22 wygenerowaną w 2013 r. wynosi 57,70 zł/kg. Analogiczna opłata za emisję HFC wynosi połowę wspomnianej kwoty, tj. 28,85 zł/kg. Opłaty te są co roku indeksowane wskaźnikiem inflacji. Warto o tym fakcie poinformować klienta (operatora), gdyż rozliczenie się z w/w opłat jest jego obowiązkiem.

3.       Należy upewnić się, że odzyskany odpadowy czynnik zostanie przekazany do Fundacji PROZON. Tymczasowo, zdanie tych substancji do PROZON-u należy uzgadniać bezpośrednio z Fundacją. W perspektywie 2-3 miesięcy przywrócimy możliwość korzystania z pośrednictwa kilkudziesięciu Lokalnych Centrów Odzysku (LCO) będących wytypowanymi oddziałami Fundatorów Fundacji. Uwaga – zgodnie z nową ustawą o odpadach, odzyskany czynnik chłodniczy musi być traktowany jako odpad niebezpieczny o kodzie 14 06 01*(!!!); jedyną w Polsce organizacją prowadzącą regenerację i zbiórkę zużytych czynników jest Fundacja PROZON; Fundacja PROZON może wystawić pokwitowanie przyjęcia czynnika bezpośrednio na właściciela instalacji chłodniczej (czyli też właściciela odzyskiwanego czynnika chłodniczego) bądź na firmę serwisową, która dokonuje odzysku; w tym drugim przypadku, firma serwisowa musi uwzględnić odzyskiwany czynnik w swojej „ewidencji substancji kontrolowanych”, która jest wymagana prawem.

Lista LCO, w których można wypożyczyć pustą butlę do odzysku i zdać butlę napełnioną odzyskanym czynnikiem chłodniczym, jest dostępna w serwisie internetowym Fundacji PROZON. Jest tam mapka przedstawiająca lokalizacje LCO, wraz z pełnymi danymi teleadresowymi. [przyp. md/prozon z 5/2013: LCO tymczasowo nie przyjmują odzyskanych czynników chłodniczych, więc po butle należy zwracać się bezpośrednio do Fundacji PROZON]

4.       Minister Środowiska w rozporządzeniu z dnia 27 września 2001 w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.2001.112.1206) określa klasyfikację odpadów w zależności od źródła ich powstawania. W § 4 znajdują się wytyczne określające sposób (kolejność) klasyfikowania odpadów. Oto fragment tego rozporządzenia:

§ 4. 1. Odpady klasyfikuje się według źródła powstawania w grupach 01 do 12 lub 17 do 20, przypisując im odpowiedni kod sześciocyfrowy określający rodzaj odpadu (wyłączając kody kończące się na 99), z zastrzeżeniem ust. 5 i 6.

2. W przypadku nieodnalezienia odpowiedniej pozycji w grupach 01 do 12 lub 17 do 20, odpady klasyfikuje się w grupach 13, 14 i 15.

3. W przypadku nieodnalezienia odpowiedniej pozycji w grupach, o których mowa w ust. 2, odpady klasyfikuje się w grupie 16, zawierającej odpady nieujęte w innych grupach.

4. W przypadku nieodnalezienia odpowiedniej pozycji w grupie 16, odpady klasyfikuje się w grupie według źródła powstawania, przypisując im kod kończący się na 99 (inne niewymienione odpady).

5. Urządzenia chłodnicze lub klimatyzacyjne opróżnione z czynnika chłodniczego i oleju sprężarkowego nie zawierają już substancji niebezpiecznych. Są więc pozbawione cech odpadu niebezpiecznego i można je traktować jako „zwykły” odpad (o ile właściciel zamierza się pozbyć tych urządzeń). Należy dobrać kod odpadu najlepiej odpowiadający rzeczywistości, pamiętając o trybie klasyfikowania (zob. powyżej). Jeśli możliwe jest odseparowanie poszczególnych elementów instalacji, to dla zdemontowanych urządzeń chłodniczych naszym zdaniem najlepiej stosować wybrane kody odpadów spośród tych, które podano w grupie „17”, czyli:

17 - Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych)
17 04 - Odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali

•          17 04 01 - Miedź, brąz, mosiądz
•          17 04 02 - Aluminium
•          17 04 03 - Ołów
•          17 04 04 - Cynk
•          17 04 05 - Żelazo i stal
•          17 04 06 - Cyna
•          17 04 07 - Mieszaniny metali
•          17 04 09 - Odpady metali zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi
•          17 04 10 - Kable zawierające ropę naftową, smołę i inne substancje niebezpieczne
•          17 04 11 - Kable inne niż wymienione w 17 04 10

Wówczas metale można oddać na złom, oczywiście uzyskując stosowną kartę przekazania odpadu.

6.       Jeśli niemożliwe jest odseparowanie poszczególnych metali będących częścią składową, to w takim wypadku najlepiej zorganizować odbiór zdemontowanych urządzeń przez jedną z firm zajmujących się profesjonalnie przetwarzaniem odpadów. Firmy takie są w stanie odebrać odpad z uzgodnionego miejsca (zakładu dotychczasowego użytkownika urządzenia), czasem nie obciążając za to nawet żadnymi kosztami. Wówczas rekomendowałbym zastosowanie kodu odpadów 16 02 14 z grupy „16”:

16 - Odpady nieujęte w innych grupach
16 02 - Odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych
16 02 14 - Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13

7.       Podczas odzysku czynnika i demontażu urządzenia należy pamiętać o dokonaniu stosownych wpisów w karcie urządzenia – jeśli jest prowadzona. Dokument taki musi być prowadzony dla wszystkich urządzeń zawierających co najmniej 3 kg czynnika HCFC lub HFC. Po demontażu urządzenia, dokumentację należy przechowywać przez 5 lat, ponieważ tak „głęboko” sięgają kontrole wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska.

Opracował:

Michał Dobrzyński, Prezes Zarządu
Fundacja Ochrony Warstwy Ozonowej PROZON
ul. Matuszewska 14 Bud. B9, skrzynka poczt. 22, 03-876 Warszawa
tel. (22) 392-74-64, 392-74-63, kom. 600-281-279, fax (22) 675-29-66
michal@prozon.org.pl, www.prozon.org.pl